جایگاه و طبقه بندی علوم

 

علوم با توجه به موضوع آن علم و اهداف و نتایجی که بر آن علم بار می شود ، ارزش گذاری می شوند .
لذا علم طب و پزشکی که موضوعش بدن انسان است و هدفش تأمین سلامت انسان و علاج بیماری های اوست ، با ارزشتر از علم گیاه شناسی می باشد ( هم از جهت موضوع و هم از جهت نتایج و آثار )

در میان علوم مختلف، برخی از علوم هستند که با روح انسان مرتبط هستند و در تعالی و رشد و ترقی روح آدمی دخالت دارند و سرنوشت انسان را در هر دو جهان رقم می زنند و از آن جهت که سعادت ابدی انسان را تضمین می کنند دارای اهمیت والاتری هستند.

لذا افضل علوم و معارف شناخت خداوند متعال است که هم از نظر موضوع علم و هم از نظر آثار و نتایج بر همه ى معارف برتری دارد و پایه و اساس زندگی دنیوی و اخروی انسان است.

در روایتی رسول اکرم صلى الله علیه و آله علوم ضروری و واجب را که بر هر فردی واجب است آنرا بیاموزد بیان فرموده اند :

ِ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ دَخَلَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْمَسْجِدَ فَإِذَا جَمَاعَةٌ قَدْ أَطَافُوا بِرَجُلٍ فَقَالَ مَا هَذَا فَقِیلَ عَلَّامَةٌ فَقَالَ وَ مَا الْعَلَّامَةُ فَقَالُوا لَهُ أَعْلَمُ النَّاسِ بِأَنْسَابِ الْعَرَبِ وَ وَقَائِعِهَا وَ أَیَّامِ الْجَاهِلِیَّةِ وَ الْأَشْعَارِ الْعَرَبِیَّةِ قَالَ فَقَالَ النَّبِیُّ ص ذَاکَ عِلْمٌ لَا یَضُرُّ مَنْ جَهِلَهُ وَ لَا یَنْفَعُ مَنْ عَلِمَهُ ثُمَّ قَالَ النَّبِیُّ ص إِنَّمَا الْعِلْمُ ثَلَاثَةٌ آیَةٌ مُحْکَمَةٌ أَوْ فَرِیضَةٌ عَادِلَةٌ أَوْ سُنَّةٌ قَائِمَةٌ وَ مَا خَلَاهُنَّ فَهُوَ فَضْلٌ

:books:کافی ج 1 ص 32

ترجمه : امام هفتم علیه السلام فرمودند : روزی رسول خدا (ص) وارد مسجد شد دید جماعتى گرد مردى را گرفته‏ اند فرمود: چه خبر است گفتند علامه‏ ایست.

فرمود: علامه یعنى چه؟ گفتند: داناترین مردم است بدودمان عرب و حوادث ایشان و بروزگار جاهلیت و أشعار عربى.

پیغمبر فرمود: اینها دانستنی هایی است که اگر کسی نداند ضرری به او نمی رسد و اگر بداند سودى به او نبخشد،

سپس فرمود: همانا علم فقط و فقط سه چیز است:
آیه محکم، فریضه عادله، سنت پا برجا، و غیر از اینها فضل است.

آیه محکمه همان اصول عقاید حقّه و باورهایی است (معرفة الله . معرفة الرسول . معرفة الامام و . ) که به زندگی انسان هدف می بخشد و مسیر حیات دنیوی و اخروی او را تبیین می کند.

فریضة عَادِلَةٌ : همان احکام شرعی و وظائفی است که بر هر مسلمانی واجب است وظایف و تکالیف خود را متناسب با باورهایش بداند و مطابق آن عمل کند.

سنت قائمه هم همان اخلاق و آدابی است که تعاملات انسان را با خالقش با خودش و با دیگران تبیین می کند.