حقوق الهی و حق الناس، جلسه سوم

سخنرانی  مرحوم شیخ محمد باقر علم الهدی
ذی القعده 1386
جلسه سوم
موضوع: حقوق
دانلود فایل صوتی سخنرانی
خلاصه این سخنرانی یک ساعته را می توانید در 10 دقیقه مطالعه نمایید.

 

• حقوقی که شرع بر عهده ما قرار داده است شامل حق الله و حق الناس است.
  امام سجاد ع در رساله حقوق خود درباره حق الله می فرمایند: حق خدا بر تو این است که او را با اخلاص پرستش کنی و برای او شریک قائل نشوی.
  فاما حق الله الاکبر فانک تعبده لا تشرک به شیئا ؛ فـاذا فعلت ذلک باخلاص جعــل لک علی نفسه ان یکفیک امر الدنیا و الاخره و یحفظ لک ما تحب منها .
  بندگی یعنی فرمانبرداری در حد اعلی و کرنش و خضوع در برابر خدا
  حق الناس: حقوق مردم که بر عهده ما نهاده شده است.
   
• حقوق را چه کسی تعریف میکند؟
  حق الناس شامل:
  1.احترام فرزند به والدین
  2.فرزند بر پدر و مادر حقی دارد که اگر پدر و مادر رعایت حقوق فرزند را نکنند عاق فرزند می شوند، درست مثل عاق والدین.
  3.صله رحم
  4.رعایت حقوق فرزند
  5.رعایت حقوق همسایه
  6.رعایت حقوق همسر
  7. خوردن مال کسی
  8.دل کسی را بیجا شد و .
  حق الله شامل: نماز و روزه و حج و .
  
  حق الناس را خدا قرار داده است پس هر حق الناسی، حق الله هم محسوب می شود. ولی ممکن است جایی حق الله باشد اما حق الناس نباشد.
  مثلا کسی که نماز و روزه را انجام نمیدهد به حقوق کسی تعدی نکرده است فقط به دستور دین بی اعتنایی کرده است.
  کسی که ی می کند هم معصیت کرده و قانون دین را زیر پا گذاشته و هم حق الناس بر گردن ش است.
  پس کسی اگر حق الناس را ضایع کرد هم باید شخص را راضی کند و هم باید به خدا العفو بگوید چون دستور خدا را نادیده گرفته است. پس صرف رضایت گرفتن از طرف کافی نیست باید از خدا طلب بخشش کرد.
  شخص هم باید مال مردم را پس دهد و هم استغفار کند.
   
• در قیامت مسئله حق الناس سخت تر و دقیق تر از حق الله است چون ممکن است خدا حق الله را ببخشد یا سخت بگیرد اما در حق الناس حتما سخت میگیرد چون طرف حساب مردم هستند.

 

• امام باقر ع می فرمایند: روز قیامت وقتی که مردم سر از  قبر برمیدارند و از اولین و آخرین به صحرای م می آیند و همه منتظر رسیدگی به حساب شان هستند، فرشته ای می آید و ظرف کوچکی (به اندازه ظرف بادکش حجامت) به شخص میدهد که حاوی خون است. شخص متعجب میشود و به او می گویند حساب ت را باید با این خون تسویه نمایی. از آنجایی که به علت کثرت جمعیت  مدت زمان انتظار برای این که به حساب فرد رسیدگی شود زیاد است، فرد با این ظرف کوچک خون دچار فشار روانی میشود و صبر نمی کند و فریاد میزند که خدایا این خون چیست؟ من نه قاتل کسی بودم و نه شریک قتل. خداوند می فرماید آقای فلانی کشته شد و خونش را تقسیم کردیم و این سهم تو است. درباره مقتول وقتی در قید حیات بود حرفی زدی که یک کلاغ چهل کلاغ شد و به گوش دشمنش رسید و باعث شد او را بکشد. و شما شریک خون او هستید.
  
  یُونُسُ عَنِ الْعَلَاءِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ‏ یُحْشَرُ الْعَبْدُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَا نَدِیَ دَماً فَیُدْفَعُ إِلَیْهِ شِبْهُ الْمِحْجَمَةِ  أَوْ فَوْقَ ذَلِکَ فَیُقَالُ لَه‏ هَذَا سَهْمُکَ مِنْ دَمِ فُلَانٍ فَیَقُولُ یَا رَبِّ إِنَّکَ لَتَعْلَمُ أَنَّکَ قَبَضْتَنِی وَ مَا سَفَکْتُ دَماً فَیَقُولُ بَلَى سَمِعْتَ مِنْ فُلَانٍ رِوَایَةَ کَذَا وَ کَذَا فَرَوَیْتَهَا عَلَیْهِ فَنُقِلَتْ حَتَّى صَارَتْ إِلَى فُلَانٍ الْجَبَّارِ فَقَتَلَهُ عَلَیْهَا وَ هَذَا سَهْمُکَ مِنْ دَمِهِ. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 371
   
• درباره حق الناس تا طرف مقابل راضی نشود خدا رها نمیکند ممکن است طرف بهشت را نخواهد و صرفا قصاص بخواهد.
   
• در وسائل این حدیث آمده است: دو قبیله در زمان رسول الله به یکدیگر تفاخر می کردند و هر کدام امتیازات خود را می گفتند تا دلیلی باشد بر برتری شان. تا این که یکی از قبایل گفت که ما در راه خدا شهید دادیم پس بالاتر هستیم.
  رسول الله فرمودند به شهیدتان افتخار نکنید. شهید شما بعد از این که به درجه رفیع شهادت رسید تا الان پشت در بهشت معطل است به خاطر یک درهمی که به یک یهودی بدهکار است.

صریح روایات این است که اگر به کافری ستم کنید در عقبه حق الناس مومن به خاطر حق کافر مواخذه میشود چون بحث عدل الهی است.

• حتی فروشنده و خریدار هم بر گردن هم حق دارند.
  فروشنده باید سعی کند که به نفع خریدار کمی بیشتر بدهد، مثلا پارچه فروش کمی بیشتر پارچه دهد یا در بقالی کمی بیشتر بر روی ترازو بریزد.
  خریدار باید سعی کند کمتر بریزد تا به نفع فروشنده شود.
  مرحوم شهید در شرح لمعه می فرماید اگر هر دو نفر خواستند به این مستحب عمل کنند آن کس که متر و ترازو در دست او است مستحب است که او عمل کند.
  فروشنده بیشتر برای خریدار بکشد و اگر احیانا سر فروشنده شلوغ بود و خود مشتری پشت ترازو قرار گفت و وزن کرد کمتر بردارد تا به نفع فروشنده شود.
  حالا خودتان ببینید ما چقدر با اسلام فاصله داریم.
   
• در اسلام به ما گفته میشود که حقوق دیگران را رعایت کنید تا گرفتار حق الناس نشوید، حقوق را بشناسید و آن عمل کنید. و البته از سویی دیگر شرع مقدس می گوید از حقوقی از شما که دیگران تضییع کردند بگذرید.

وَلْیَعْفُوا وَلْیَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَنْ یَغْفِرَ اللَّهُ لَکُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ آیه 22 سوره نور
و باید عفو کنند و گذشت نمایند مگر دوست ندارید که خدا بر شما ببخشاید و خدا آمرزنده مهربان است.

از حقوقی که از شما ضایع شده است بگذرید تا خدا هم از حقوقی که شما از او ضایع کردید بگذرد و بگویید خدا از بنده تو به احترام تو گذشتم تا خدا هم از شما بگذرد.

درست مانند زمانی که دو فرزند با هم قهر میکنند و پدر و مادر ناراحت میشوند.
ما ادعای میکنیم که فرزندان امیرالمومنین و حضرت زهرا و صاحب امان هستیم، وقتی ما از هم رو برمیگردانیم به دل امیر المومنین فشار می آید و به خاطر خشنودی دل امیر المومنین از یکدیگر بگذرید ایشان هم جبران خواهند کرد.درست مثل زمانی که فرزند مظلوم به فرزند ظالم بگوید چون پدر از قهر ما ناراحت هست من می بخشم، وقتی پدر از این سخن مطلع میشود با این فرزند مظلوم چه میکند و چقدر خوشحال میشود؟
اگر ما از مومنین بگذریم امیر المومنین آقاتر و بزرگوارتر از آن هستند که جبران نکنند.

• پیرزنی بسیار ژولیده و با ظاهر مندرس به منزل پیامبر آمد. آن هنگام پیامبر در منزل عائشه بودند. پیامبر به پیرزن بسیار احترام کردند. عایشه گفت چرا این قدر به این آدم با این سر و وضع احترام می کنید؟ رسول الله فرمودند این زن وقتی خدیجه در خانه من بود گاهی به او سر میزد و در امورات منزل به او کمک می کرد و اکنون حقی از او بر ماست.

• فاطمه زهرا س چشم باز میکند و به مولی الموحدین امیر المومنین می فرمایند من نه سال با شما زندگی کردم و دروغی نگفتم و خیانتی نکردم. در عین حال از من بگذرید و من را حلال کنید.

یا ابن عم، ما عهدتنی کاذبه و لاخائنة، و لا خالفتک منذ عاشرتنی (بحارالانوار، ج 43، ص 191، از روایت 20.)

حضرا زهرایی این حرف را میزنند که سه شبانه روز در منزل امیر المومنین گرسنه بودند و غذا به فقیر و یتیم و اسیر دادند و گرسنگی شان را به امیر المومنین نگفتند و بچه های گرسنه را خواباندند تا گریه نکنند و امیر المومنین ناراحت نشوند. فاطمه زهرایی که بین در و دیوار قرار گرفت تا احترام امیر المومنین حفظ شود.

دل امیر المومنین با شنیدن این سخن حضرت زهرا زیر و رو شد و فرمودند فاطمه جان این چه سخنی است؟

فاطمه زهرا س فرمودند از پدرم رسول الله شنیدم که در قیامت موقفی است که زن از آن نمی گذرد مگر یا رضایت شوهرش.

و البته حدیثی از امام باقر ع نیز داریم که هیچ شفاعت کننده ای شفاعت ش برای زن مفیدتر از خشنودی و رضایت شوهرش نیست.

لا شَفیعَ لِلمَرأَةِ أَنجَحُ عِندَ رَبِّها مِن رِضا زَوجِها؛ خصال ج2 ، ص 588

وقتی امیر المومنین حضرت علی ع مادر ما را به خاک سپرد، سر پا ایستادند و دست ها را به سمت آسمان بردند و یک جمله با خدا صحبت کردند: خدایا شاهد باش که من از فاطمه خوشحال و راضی م.

اللّهم اِنی راضٍ عَنْ اِبنَة نَبیّکَ اللّهُمْ اِنّها قَدْ اَوحشت فَانسها، و هَجرَت فَصِلها وَ ظُلِمَت فَاحکُم لَها یا اَحَکَم الحاکِمینَ . بحارالانوار، ج 43، ص 156.

   
 در ادامه حضرت علی ع می فرمایند: خدایا این مردم فاطمه مرا به وحشت انداختند و ترساندنش، تو با او انس بگیر. فاطمه مظلومه واقع شد.
سوال این است که کی فاطمه زهرا س ترسید و وحشت مال کی بود؟

به نظر من: لحظه وحشت حضرت زهرا س مال لحظه ای بود که بین در و دیوار واقع شد و از سویی فرزند در رحم در مخاطره بود و محسنش از دست برود. از سویی امیر المومنین از دست نروند و از سویی چهار فرزند خردسالشان زیر دست و پا له نشوند.
 

دختر همه جا دست پدر می بوسد، تو که هستی که پدر بوسه به دستت زد

 

=======

• شک ها در نماز سه قسم هستند:

1. شک های باطل کننده، که اگر در حال نماز پیش بیاید و انسان در حالت شک باقی بماند و هیچ کدام از دو طرف اعتنا نکنند، نماز باطل میشود.

مثل شک در تعداد رکعت نماز دو رکعتی واجب صبح یا شک در نماز سه رکعتی مغرب

2. شک های صحیح که با نماز احتیاط یا سجده سهو و یا هر دو نماز درست می شود.

3.شک قابل اعتنا نیست و نباید ترتیب اثر داد:

الف: شک افراد کثیر الشک

ب: شک بعد از سلام نماز، مثلا بعد از اتمام نماز شک کند که نماز را چند رکعت خوانده است که قابل اعتنا نیست.

البته به شرطی که یک طرف شک صحیح باشد، اما اگر شکی پیش بیاید که هر دو طرف شک باطل باشد باید نمازش را دوباره بخواند.

مثلا در نماز 4 رکعتی شک 2 یا 3 رکعت و مطمئنی که چهار رکعت نخواندی، پس باید دوباره نماز را بخوانی.

یا شک در نماز 3 رکعتی که 2 یا 4 رکعت خواندی، چون هیچ کدام از دو طرف شک صحیح نیست باید دوباره بخوانید.